LACERTUS FIBROSUS

LACERTUS

Merhaba sayın Koryürek,

Bugünkü makalenizi key(i)fle okudum, bir Boğaz insanı, hele de 20 senedir ülkesini göremeyen bir mültecî! olarak biraz da hayıflandım, o balıkhâneyi bilirim, zaman zaman da bütün diğer balıkhâneleri de gezerdim. 

Yüksek müsadenizle bir dil – etimoloji düzeltmesi yapacağım ;

Lakerdanın etimolojisi olarak İspanyolca La Kerrida’yı vermişsiniz ki, katılmam mümkün değil. 

Yakında Istanbul’da Küresel Yayınlar’dan çıkacak olan Türk dilindeki Yunanca Kökenli Kelimeler isimli préliminaire kitabımda da bulunabileceği üzere aşağıda bu kelimenin köklerini veriyorum. Bu kelime daha sonraları yani Latince’den Yunanca’ya lakérda λακέρδα ve "palamut veya orkinos tuzlaması" anlamıyla girmiş oradan da Türkçe’ye intikal etmiştir. Lakerda yapan herhâlde çok azalmış olmalıdır.

Le Gaffiot, Dictionnaire étymologique latin - Latince etimolojik lugatında dik dörtgen şeklinde olan, uzunca, boyu eninden fazla duran bir hayvan olan kertenkelenin karşılığı olarak Lacertus’u (Fr Lézard) verir. Aynı kelimenin ikinci bir anlamı da Tıp (Anatomi) Bilimi’nde Musculus Biceps Brachii’nin (Kolun İki Başlı Kası) yapısında bir çok dâhilî kirişçiğin birleşmesiyle oluşan, Musculus Extensor Carpi Radialis'in (Bileğin Radial Gerici Kası) tendonuyla – kiriş, Tuberositas Ossis Metacarpalis III’de (3 no.lu El Tarağı Kemiği'nin Yumrusu) sonlanan, hareketsiz duruş hâlinde omuz ekleminin fiksasyonuna yardımcı olan, özellikle atgillerde kuvvetli geliştiği için ayakta uyumayı sağlayan kiriş anlamıyla Lacertus Fibrosus’tur. 

Peki neden böyle denmiş olabilir? Musculus kelimesi Latince kas anlamındadı ve Batı dillerine muscle veya muskel vs biçimlerine evrilerek geçmiştir. Musculus kelimesinin kökeni ise fare anlamına gelen mus’tur (Kürdî’si mışk, Slavî dillerin bazılarında mışık veya mişik). Musculus kelimesi küçük fare anlamındadır. Böyle denmesinin bir sebebi – başkaları da var – kasın işlevsel olarak hız, serilik ve aktiflik rolü onunla, bilinebilen en hareketli hayvanlardan biri olan fare (soyu) ile benzerlik kurulmasına yol açmıştır. Burada farenin yerine geçen kertenkele yani lacertus olmuştur.

Bu kelimenin Hind-Avrupa ortak kök(ü)enine bakarsak orada *lek- karşımıza çıkar ve bu kök kelime dönmek, döndürmek, âzâ, uzuv, üye, member, yuvarlak anlamları taşır. Bu kökten türeyen bazı kelimeleri misal vermek gerekirse locusta, lacca, λάξ - laks, leggr → İngilizce leg sunulabilir.

1. (Zooloji biliminde) Kertenkele.
2. Kolda bulunan kassı bir yapı; Lacertus Fibrosus (Lifsi, telsi Kertenkele).
Türevleri
• lăcertōsus, kaslı, kuvvetli anlamında
• Ingilizce : lizard
• İspanyolca : lagarto
• Fransızca : lézard
• İtalyanca: lucertola

Densizliğimin bağışlanması dileği ve en kalbî hissiyatımla efendim.
Esen kalınız.

HAKKI AÇIKALIN